Biography / Background Qualifications Employment History Science Awards Education Projects Publications / Books Workshop papers Science blogs Teaching subjects
1.Hệ thống khái niệm
Văn hóa: Theo UNESCO, có hơn 400 định nghĩa về “văn hóa”. Nguồn gốc từ này theo tiếng Hán là “biến đổi để tạo nên cái đẹp”, dịch một từ phương Tây “Culture” (có gốc từ tiếng Latinh Cultura – trồng trọt). Như vậy, nguồn gốc của khái niệm văn hóa gắn với sản xuất nông nghiệp, hoạt động kinh tế chủ yếu buổi đầu lịch sử con người.
Bạn đang xem: Văn minh là gì
+ Nghĩa rộng nhất: Văn hóa là tất cả những giá trị về vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử.
+ Nghĩa hẹp: giá trị tinh thần (phong tục, tập quán, tâm lý, tính cách…) hoặc là các giá trị văn học – nghệ thuật (ca múa nhạc, hội họa, kiến trúc – điêu khắc…)
Đặc trưng của văn minh:
+ Trạng thái phát triển cao của nền văn hóa, hay một “lát cắt” của lịch sử, nghĩa là phải có những tiêu chí xác định. Buổi đầu của thời đại văn minh, tiêu chí chủ yếu là sự xuất hiện của nhà nước – tổ chức quản lý xã hội và chữ viết – thành tựu tiêu biểu.
+ Mặc dù bao hàm cả giá trị vật chất và tinh thần, song văn minh thường nghiêng về yếu tố vật chất – kỹ thuật để xác định trình độ của một nền văn minh. Ví dụ: văn minh nông nghiệp – dựa trên lao động chân tay của con người là chủ yếu, văn minh công nghiệp – sức mạnh của máy móc.
Khái niệm liên quan – Văn hiến:Văn hiến là một từ Hán Việt cổ, ngày nay không dùng nữa, chỉ chung sử sách và các chế độ chính sách, được hiểu theo nghĩa của từ văn minh.
So sánh các khái niệm văn hóa và văn minh
Tiêu chí
so sánh
Văn hóa
Văn minh
Nguồn gốc
Gắn bó nhiều với nông nghiệp trồng trọt
Gắn bó nhiều với đô thị
Tính giá trị
Chứa cả giá trị vật chất và tinh thần
Thiên về giá trị vật chất – kĩ thuật
Tính lịch sử
Có bề dày lịch sử
Chỉ trình độ phát triển
Phạm vi, quy mô
Có tính dân tộc, khu vực
Có tính quốc tế
Phân tích, giải thích về bảng so sánh trên:
– Về tính giá trị: Văn hóa và văn minh đều chứa cả các giá trị vật chất và tinh thần, tuy nhiên văn minh thiên về yếu tố vật chất – kỹ thuật. Đó là tiêu chí xác định trình độ phát triển của các nền văn minh. Chẳng hạn văn minh nông nghiệp và văn minh công nghiệp (theo cách phân chia của Alvin Toffler) khác biệt căn bản về yếu tố kỹ thuật: văn minh nông nghiệp chủ yếu dựa trên nền sản xuất thủ công còn văn minh công nghiệp phát triển trên cơ sở sử dụng máy móc trong hoạt động kinh tế.
– Về tính lịch sử: Văn hóa có trước văn minh, chúng ta nói đến văn hóa trước khi nói đến văn minh. Thêm vào đó, văn minh ra đời chỉ khi có nhà nước, giai cấp và chữ viết. Vì vậy văn hóa có bề dày lịch sử, trong khi đó văn minh có tính giai đoạn và chỉ xuất hiện trong những điều kiện lịch sử cụ thể. Văn minh là một lát cắt của lịch sử, còn văn hóa song hành với sự tồn tại của loài người.
Sử dụng hình ảnh “lát cắt đồng đại” để làm rõ: Văn minh ở nét nghĩa chung nhất chỉ cho biết trình độ phát triển ở một thời đại (nó luôn là đặc trưng của một thời đại); được xác định trên cơ sở so sánh đồng đại với các khu vực khác trên thế giới.
Ví dụ: Nền văn minh sớm nhất trong lịch sử nhân loại xuất hiện ở Ai Cập, trong bối cảnh những khu vực khác chưa bước vào thời đại văn minh. Văn minh công nghiệp cận – hiện đại ra đời, phát triển rực rỡ chủ yếu ở các nước Âu – Mĩ.
– Về phạm vi, quy mô: Những giá trị tinh thần và tính lịch sử khiến văn hóa chứa đựng nhiều đặc trưng riêng biệt của mỗi dân tộc. Một số nét văn hóa độc đáo không có tính lặp lại ở nhiều dân tộc trên thế giới. Văn hóa có tính bản sắc.
Xem thêm: 20/1 Là Cung Gì – Giải Mã Tính Cách Người Sinh Ngày 20/1
Tính quốc tế của văn minh biểu hiện ở chỗ những thành tựu, giá trị của nó rất dễ phổ biến (ví dụ: thuốc súng, máy hơi nước…).
Do đó, người ta có thể nói rằng một dân tộc có trình độ văn minh cao vẫn có thể có văn hóa nghèo nàn (đơn điệu) và ngược lại, một dân tộc bị coi là có trình độ văn minh thấp vẫn có thể có một nền văn hóa đa dạng, phong phú và độc đáo. Văn hóa là sản phẩm riêng của một dân tộc cụ thể, còn văn minh là sản phẩm chung của nhân loại.
– Về nguồn gốc: Từ “văn hóa” (culture) bắt nguồn từ một từ Latin “cultus” có nghĩa là “trồng trọt”. Còn từ “văn minh” (civilization) bắt nguồn từ một từ Latin “civitas” có nghĩa là “thành phố”, bản thân từ “civilization” hiện nay còn có thể chiết nghĩa là “làm cho trở thành đô thị, làm cho tiện nghi như đô thị”.
Có người căn cứ trên sự phát triển sớm với bề dày lịch sử của các nước phương Đông và sự phát triển muộn song đạt được nhiều thành tựu rực rỡ của các nước phương Tây, còn đi đến kết luận rằng: văn hóa có sự gắn bó nhiều hơn với phương Đông nông nghiệp còn văn minh thì gắn bó nhiều với phương Tây đô thị. Tuy nhiên, xét những thành tựu văn minh cổ đại rực rỡ ở phương Đông, chúng ta nên thận trọng với những kết luận như vậy.
Phân kỳ lịch sử văn minh và các trung tâm văn minh lớn trong lịch sử nhân loạiPhân kỳ theo tiến trình lịch sử: Văn minh cổ – trung đại và văn minh cận hiện đạiPhân kỳ theo trình độ của nền văn minh: văn minh nông nghiệp, văn minh công nghiệp và văn minh hậu công nghiệp.
Về cơ bản, hai cách phân kỳ này có nét tương đồng. Nền văn minh nông nghiệp chủ yếu tồn tại trong giai đoạn lịch sử cổ – trung đại còn văn minh công nghiệp và hậu công nghiệp ứng với lịch sử cận – hiện đại. Tuy nhiên, không phải lúc nào điều đó cũng trùng khớp.
Các trung tâm lớn trong lịch sử nhân loại:
+ Thời cổ trung đại: văn minh phương Đông và văn minh phương Tây.
Các trung tâm lớn của văn minh phương Đông – Ai Cập – Lưỡng Hà – Ấn Độ – Trung Quốc. Đến thời trung đại có 3 trung tâm Ả Rập– Trung Quốc và Ấn Độ. Trong đó văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà không được phát triển nối tiếp và khu vực này nằm trong phạm vi của văn minh Ả Rập, ra đời vào thế kỷ VII.
Xem thêm: Directadmin Là Gì – Tổng Quan Về Directadmin
Ở phương Tây: Văn minh Hy Lạp – La Mã phát triển thịnh đạt thời cổ đại, sau đó là khoảng thời gian châu Âu chìm trong “Đêm trường trung cổ”. Đến thế kỷ XIV, văn hóa Phục hưng ở châu Âu bắt đầu đạt được thành tựu rực rỡ, đưa văn minh Tây Âu trở thành trung tâm lớn của văn minh nhân loại và tiếp tục phát triển sang thời Cận – hiện đại.
Chuyên mục: Hỏi Đáp
