Tai biến mạch máu não là gì Update 10/2024

Khi bị đột quỵ, người bệnh chỉ có thể trải qua hai viễn cảnh: hoặc là tử vong, hoặc sống với di chứng tàn tật. Vì thế, việc phòng ngừa, kiểm soát bệnh từ giai đoạn đầu đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Bạn đang xem: Tai biến mạch máu não là gì

Mời bạn cùng thienmaonline.vn rà soát lại các nguyên nhân, dấu hiệu, chứng của tai biến mạch máu não để loại bỏ căn bệnh này từ gốc!

Đột quỵ não hay tai biến mạch máu não là gì?

Trên thế giới, mỗi 45 giây trôi qua có ít nhất một người bị đột quỵ và cứ 3 phút thì lại có một người tử vong do tình trạng này (theo thống kê của Hội Đột quỵ Mỹ). Riêng tại Việt Nam, hàng năm có khoảng 200.000 người bị đột quỵ. Điều khủng khiếp là có đến 100.000 người tử vong trong số đó (chiếm 50%).

Trước đây, đột quỵ hầu như chỉ thường gặp ở những người trên 50 nhưng hiện nay độ tuổi mắc căn bệnh này đang trẻ hóa đến “giật mình”. Theo thống kê tại các bệnh viện, số người trẻ tuổi mắc căn bệnh này đang có xu hướng tăng trung bình khoảng 2% mỗi năm.

Đột quỵ não là gì?

Đột quỵ não (Stroke) thường được gọi là tai biến mạch máu não, xảy ra thường do mạch máu não bị vỡ hoặc bị tắc. Tình trạng này có các loại tổn thương chính đó là tổn thương do nhồi máu não hoặc xuất huyết não. Người bệnh cũng có thể bị tổn thương do các tình trạng này xảy ra cùng lúc.

Hậu quả của tai biến mạch máu não là các cơ quan và vùng cơ thể được điều khiển bởi vùng não bị thiếu máu sẽ không thể tiếp tục hoạt động. Người bị tai biến thường bị tê liệt (nửa thân trái, nửa thân phải…), nói ngọng, không nói được…thậm chí tử vong!

Nhồi máu não: chiếm đến 85% số ca đột quỵ não, xảy ra khi một vùng não không được cấp máu, thường là do hẹp hoặc tắc một động mạch não. Tình trạng bít tắc kéo dài cản trở máu lưu thông lên não, khiến các tế bào não thiếu hụt oxy quá mức và chết đi, ảnh hưởng đến các chức năng cơ thể mà vùng não bị chết chi phối.

Xuất huyết não: Chiếm 15% tổng số ca bị đột quỵ não. Tình trạng này xảy ra do một mạch máu não bị vỡ, kết quả là máu thấm vào mô não, chèn ép và gây tổn thương cho các tế bào não, phổ biến nhất của dạng này là kết hợp giữa huyết áp cao với chứng phình động mạch não hay dị dạng mạch máu não bẩm sinh…

Tai biến mạch máu não có hai dạng: nhồi máu não (trái) và xuất huyết não (phải)

Nguyên nhân gây đột quỵ – tai biến mạch máu não

Tuổi tác, giới tính… có thể là yếu tố làm tăng nguy cơ xảy ra tai biến mạch máu não. Tuy nhiên, các yếu tố liên quan đến đời sống và bệnh lý như béo phì, lối sống kém lành mạnh, cao huyết áp, tiểu đường… thường là các yếu tố liên quan trực tiếp.

Các yếu tố này khiến các gốc tự do và các sản phẩm trung gian trong cơ thể sản sinh nhiều. Trong khi đó, gốc tự do và các sản phẩm trung gian này là “truy cùng giết tận” ngược lại các tế bào còn khỏe mạnh (đặc biệt là tế bào não).

Các yếu tố tự nhiên

Các yếu tố tự nhiên có thể kể đến bao gồm:

Tuổi tác: Bất cứ ai cũng có nguy cơ bị đột quỵ não. Tuy nhiên, người già có nguy cơ đột quỵ não cao hơn người trẻ. Kể từ sau tuổi 55, cứ mỗi 10 năm, nguy cơ bị đột quỵ lại tăng lên gấp đôi.

Giới tính: Nam giới có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn nữ giới.

Tiền sử gia đình: Người có người thân trong gia đình từng bị đột quỵ có nguy cơ bị tai biến mạch máu não cao hơn người bình thường.

Chủng tộc: Người Mỹ gốc Phi có nguy cơ mắc đột quỵ não cao gần gấp đôi so với người da trắng.

Các yếu tố tự nhiên thường khó giải đáp và thay đổi. Chẳng hạn như người lớn tuổi thì dễ bị đột quỵ hơn và nam thì bị đột quỵ cao hơn nữ. Có thể tạm hiểu, đột quỵ liên quan đến sự lão hóa của cơ thể, gen về giống nòi, chủng tộc. Các phạm trù này đã được “lập trình” sẵn và chưa thể thay đổi được. Chúng ta chỉ có thể kéo dài thời gian sống và hạn chế tối đa nguy cơ xảy ra chúng mà thôi.

Nam giới bị đột quỵ não cao hơn nữ giới

Các yếu tố bệnh lý

Các bệnh lý có tính di truyền (đái tháo đường, tim mạch, cao huyết áp…), bệnh lý do thói quen sống gây ra bệnh tai biến mạch máu não có thể kể đến bao gồm:

Tiền sử đột quỵ: Người có tiền sử bị đột quỵ có nguy cơ cao bị đột quỵ lần tiếp theo, nhất là trong vài tháng đầu. Nguy cơ này kéo dài khoảng 5 năm và giảm dần theo thời gian.

Bệnh tim mạch: Người mắc các bệnh lý tim mạch có khả năng bị đột quỵ não cao hơn người bình thường. Đặc biệt là những người bị xơ vữa động mạch và mạch máu nhỏ.

Tăng huyết áp: tăng huyết áp gây gia tăng sức ép lên thành động mạch, lâu dần khiến thành động mạch bị tổn thương dẫn đến xuất huyết não. Ngoài ra, tăng huyết áp còn tạo điều kiện cho các cục máu đông hình thành, cản trở quá trình lưu thông máu lên não. Khám huyết áp là một trong những biện pháp để tìm ra nguyên nhân tai biến mạch máu não.

Mỡ máu: Cholesterol cao có thể tích tụ trên thành động mạch, tạo thành vật cản gây tắc nghẽn mạch máu não.

Đái tháo đường: Các vấn đề liên quan đến đái tháo đường có khả năng làm tăng nguy cơ đột quỵ não.

Thừa cân, béo phì: Người bị thừa cân béo phì có thể dẫn đến nhiều bệnh như cao huyết áp, mỡ máu, tim mạch và tăng nguy cơ bị đột quỵ não.

Mất ngủ: Theo các chuyên gia tại ĐH Y khoa Icahn (ISM), ngủ dưới 5 giờ/ngày, có nguy cơ đột quỵ cao hơn đến 83% so với người ngủ đủ 7-8 giờ ngày. Do đó, mất ngủ trong thời gian dài có thể là nguyên nhân khởi phát tai biến mạch máu não.

Lối sống không lành mạnh: ăn uống không điều độ, không cân bằng đầy đủ các loại dưỡng chất; dùng các chất kích thích, lười vận động có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến đột quỵ não. Trong đó, thuốc lá là yếu tố làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não lên gấp 2 lần. Vì sao? Khói thuốc làm tổn thương thành mạch máu, gia tăng quá trình xơ cứng động mạch. Thuốc lá cũng gây hại cho phổi, khiến tim làm việc nhiều hơn, gây tăng huyết áp.

Thuốc lá làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não lên gấp 2 lần

Các bệnh lý có thể đến do di truyền nhưng lối sống quyết định một phần quan trọng. Đối với tình trạng đột quy não cũng vậy. Nếu gia đình bạn có người bị đột quỵ não bạn có khả năng bị đột quỵ não Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu khả năng mắc căn bệnh này bằng lối sống khoa học mà cụ thể là tập thể dục thường xuyên, ăn uống, ngủ nghỉ đều độ….

Nhìn chung về cơ chế bệnh sinh tai biến mạch máu não, các yếu tố bệnh lý và tự nhiên, chỉ đóng vai trò như bàn đạp thúc đẩy một yếu tố gây hại đặc biệt khác bên trong cơ thể bùng nổ và sản sinh ra nhiều hơn. Yếu tố đặc biệt đó là…gốc tự do

Gốc tự do – Nguồn gốc của mọi bệnh tật

Những căng thẳng -stress, áp lực trong cuộc sống hiện đại, mất ngủ, lạm dụng bia rượu, thuốc lá, thức ăn nhanh… và quá trình chuyển hóa trong cơ thể sản sinh rất nhiều độc chất gốc tự do (Free Radical). Năm 1954, Giáo sư Denham Harman (Đại học Berkeley, California, Mỹ) là nhà khoa học đầu tiên công bố về sự nguy hiểm của gốc tự do, đặc biệt là tại não.

Đây là thủ phạm gây ra lão hóa và bệnh tật cho cơ thể. Gốc tự do tấn công làm tổn thương nội mạc mạch máu khiến thành mạch không còn trơn tru, tạo điều kiện thuận lợi xuất hiện các mảng xơ vữa khiến lòng mạch bị thu hẹp, dòng máu lưu thông khó khăn, gây ra hiện tượng thiếu máu não. Đồng thời, khi mảng xơ vữa bong ra khỏi thành mạch gắn kết với các tế bào máu và yếu tố khác hình thành các cục máu đông có thể kẹt lại tại nhiều vị trí trong mạch máu não, gây tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến tai biến mạch máu não.

Gốc tự do được các nhà khoa học cho là “thủ phạm” gián tiếp gây đột quỵ não

Các giai đoạn và triệu chứng của tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có 2 giai đoạn chính: Giai đoạn khởi phát và giai đoạn toàn phát. Cụ thể như sau:

Giai đoạn khởi phát

Tùy thuộc vào từng loại và mức độ nghiêm trọng mà triệu chứng tai biến mạch máu não trong giai đoạn khởi phát ở mỗi người là khác nhau. Có những người đột ngột ngã vật ra và hôn mê sâu, nhưng nhiều người khác lại chỉ bị đau nửa đầu hoặc đau đầu nhẹ, biểu hiện không rõ ràng và dễ bị bỏ qua.

Tuy các triệu chứng khác nhau nhưng bạn có thể nhận biết cơn tai biến mạch máu não với những dấu hiệu phổ biến nhất đó là:

Đột ngột đau đầu dữ dội, chóng mặt không rõ nguyên nhân.

Xem thêm: Gaussian Blur Là Gì – Tìm Hiểu Chi Tiết Tính Năng Blur Trong Photoshop

Một bên mặt bị rủ xuống, đồng thời một bên cánh tay, chân buông thõng, mất cảm giác.

Một hoặc cả hai bên mắt mờ dần, thị lực giảm sút hẳn, tai bị ù.

Khó nói, không thể kiểm soát lời nói, người bệnh không hiểu người khác đang nói gì và chính mình đang muốn nói điều gì.

Một bên mặt bị rũ xuống là dấu hiệu của người bị đột quỵ

Giai đoạn toàn phát

Ở giai đoạn này, người bệnh có thể gặp những hội chứng phổ biến như: Rối loạn hệ thần kinh (thần kinh kém hoặc bất thường kèm theo ảo tưởng hoặc ảo giác), hội chứng màng não (bao gồm 3 nhóm triệu chứng chính: hội chứng kích màng não, triệu chứng về dịch não tủy, triệu chứng tổn thương não)… Trong đó, các triệu chứng tổn thương não (của hội chứng màng não) là biểu hiện rõ ràng và nghiêm trọng nhất. Cụ thể đó là rối loạn thần kinh (lơ mơ, hôn mê, mơ sảng); rối lọan cơ tròn (tiểu đại tiện không tự chủ); rối loạn vận động (liệt hoặc tổn thương các dây sọ não (dây số VI)).

Khi hôn mê, người bị tai biến mạch máu não thường hôn mê sâu và nặng. Đi kèm với hôn mê là sắc mặt tái nhợt, thở to, khó nuốt, mất phản xạ giác mạc và đồng tử mắt. Trên thực tế, rất khó phân biệt được bên lành và bên liệt.

Nếu bạn cần biết biểu hiện cụ thể của đột quỵ trên khuôn mặt (Face), tay (Arm), lời nói (Speech) và thời gian lý tưởng để cấp cứu cho người bị đột quỵ click vào bài viết sau đây: TRIỆU CHỨNG NHẬN BIẾT TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO – ĐỘT QUỴ

Biến chứng của tai biến mạch máu não

Tỷ lệ tử vong của đột quỵ chỉ sau ung thư và tim mạch. Tỷ lệ tử vong cao ở các nước đang phát triển, vì phát hiện bệnh chậm trễ. Nếu qua được “cửa ải tử thần”, tai biến mạch máu não cũng để lại khuyết tật tạm thời hoặc vĩnh viễn, tùy thuộc vào thời gian não thiếu lưu lượng máu, phần não bị ảnh hưởng và điều kiện để tập luyện phục hồi chức năng sau đó. Các biến chứng của tai biến mạch máu não có thể kể đến bao gồm:

Liệt nửa người hoặc mất vận động cơ bắp: Bạn có thể bị tê liệt ở một bên cơ thể, hoặc mất kiểm soát một số cơ nhất định, chẳng hạn như những người ở một bên mặt hoặc một cánh tay. Vật lý trị liệu có thể giúp bạn trở lại các hoạt động bị ảnh hưởng bởi tê liệt, chẳng hạn như đi bộ, ăn uống và mặc quần áo.

Khó nói hoặc nuốt: Tai biến mạch máu não có thể ảnh hưởng đến việc kiểm soát các cơ trong miệng và cổ họng của bạn, khiến bạn khó nói chuyện rõ ràng (chứng khó đọc), nuốt (chứng khó nuốt) hoặc ăn. Bạn cũng có thể gặp khó khăn với ngôn ngữ (aphasia), bao gồm nói hoặc hiểu lời nói, đọc hoặc viết. Trị liệu với một nhà nghiên cứu bệnh học ngôn ngữ có thể giúp đỡ bạn.

Mất trí nhớ hoặc suy nghĩ khó khăn: Nhiều người bị đột quỵ não có thể kèm theo mất trí nhớ. Những người khác có thể gặp khó khăn trong việc suy nghĩ, đưa ra phán xét, lý luận và hiểu nhầm các khái niệm.

Vấn đề về cảm xúc: Những người bị tai biến mạch máu não có thể gặp khó khăn hơn trong việc kiểm soát cảm xúc, hoặc họ có thể bị trầm cảm.

Đau đớn: Đau, tê hoặc cảm giác lạ khác có thể xảy ra ở các bộ phận của cơ thể bị ảnh hưởng bởi đột quỵ não. Ví dụ, nếu tai biến mạch máu não khiến bạn mất cảm giác ở cánh tay trái, bạn có thể phát triển cảm giác ngứa ran khó chịu ở cánh tay đó.

Nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ (cực lạnh): Biến chứng này được gọi là đau đột quỵ trung tâm hoặc hội chứng đau trung tâm. Tình trạng này thường phát triển vài tuần sau đột quỵ não, và nó có thể cải thiện theo thời gian. Nhưng bởi vì cơn đau được gây ra bởi một vấn đề trong não của bạn, chứ không phải là một chấn thương thực thể nên có rất ít phương pháp điều trị.

Thay đổi hành vi và khả năng tự chăm sóc: Những người đã bị tai biến mạch máu não có thể trở nên thu mình hơn và ít giao tiếp hơn hoặc bốc đồng hơn. Họ có thể cần giúp đỡ với việc sinh hoạt và công việc hàng ngày.

Biến chứng do liệt nửa người: Liệt không cử động được hoặc cử động hạn chế, từ đó dễ đưa đến nhiều biến chứng như: Loét do nằm lâu, viêm phổi, trật khớp vai, teo cơ, loãng xương do không vận động, co rút cơ dẫn đến cứng khớp, thường gặp ở khớp khuỷu, gối, cổ tay, cổ chân, các ngón tay, tình trạng gối duỗi quá, mất hoặc giảm cảm giác, tình trạng liệt mặt kéo dài ảnh hưởng chức năng ăn và uống, rối loạn ngôn ngữ…

Bệnh tai biến mạch máu gây ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ cuộc sống của người bệnh mà còn của những người thân trong gia đình. Họ phải sắp xếp hoặc thuê người luân phiên chăm sóc người bệnh. Thuốc thang, chi phí cho điều trị y tế và phục hồi chức năng của căn bệnh này cũng không rẻ, trong khi người bệnh và người thân lại bị mất khả năng tạo ra kinh tế tạm thời. Cho nên hội chứng tai biến mạch máu não thực sự đang là một gánh nặng tâm lý và tài chính.

Sau khi bị đột quỵ, bệnh nhân thường ít muốn giao tiếp và dễ nóng tính

Phòng ngừa tai biến mạch máu não

Theo các chuyên gia, khi cơn tai biến đã xảy ra, quá trình điều trị sẽ rất phức tạp, khó khăn. Vì vậy, cách dễ nhất để “đối phó” với chứng bệnh này là phòng ngừa bệnh từ sớm. Muốn làm được điều đó, chúng ta cần kiểm soát tất cả các yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não như: đau đầu, mất ngủ, bệnh béo phì, tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn đông máu… bằng cách:

Điều trị tích cực bệnh tăng huyết áp và tiểu đường (nếu có): Hãy dùng thuốc và tuân thủ lời dặn dò của bác sĩ. Đừng tự ý điều trị hay xem thường việc điều trị các căn bệnh nền của tai biến mạch máu não. Chúng có thể là những ngòi súng âm thầm khiến sức khỏe suy giảm đột ngột một ngày nào đó. Đặc biệt, đối tượng mắc căn bệnh này lại là những người lớn tuổi, mắc nhiều bệnh lý nền cùng lúc và sức khỏe toàn thân đã suy giảm. Khả năng chống chọi với bệnh tật không còn tốt nữa.

Xây dựng chế độ ăn uống phù hợp: Ăn thực phẩm nhiều đạm (nhưng đừng ăn thịt đỏ quá 300-500g/ tuần). Ăn nhiều rau củ, các loại hạt, đậu. Những người già nên ăn rau củ ở mức 300g rau củ và 100g trái cây trong một ngày. Ăn đồ mềm, hầm kỹ, xay nhuyễn. Tránh đồ ngọt, đồ mặn, đồ nhiều dầu mỡ.

Dinh dưỡng, tập luyện hợp lý và tái khám định kỳ có thể giúp phòng ngừa đột quỵ

Hạn chế tối đa rượu, bia, thuốc lá và không sử dụng chất kích thích: Đây là các nguyên nhân tiềm tàng làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não . Hạn chế tối thiểu việc hút thuốc và chỉ nên uống 2 đơn vị bia 1 ngày (Khoảng 1,5 lon bia loại 330ml).

Tập thể dục: Để giảm khả năng mắc tai biến mạch máu não và các bệnh lý do béo phì, thừa cân gây ra, các nhà nghiên cứu khuyến cáo rằng, mỗi người trưởng thành không nên nạp quá 2.000 calo mỗi ngày. Kèm theo đó là nên tập luyện thể dục ít nhất 30 phút/ lần mỗi ngày và tối thiểu 5 ngày/tuần.

Khám sức khỏe định kỳ: để kịp thời phát hiện những thay đổi bất thường của cơ thể, các chuyên gia khuyến cáo, người trưởng thành đủ 18 tuổi nên đi khám định kỳ 6 tháng 1 lần hoặc tối thiểu là 1 năm phải ít nhất 1 lần.

“Trông chừng” người lớn tuổi vào thời gian từ 5-8 giờ sáng: Theo nghiên cứu của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 thì có đến 62,9% bệnh nhân bị đột quỵ diễn ra vào sáng sớm (5-8 giờ). Do đó, nên đặc biệt để mắt đến ba mẹ, ông bà hay người lớn tuổi trong gia đình vào thời gian này để cấp cứu họ kịp thời nếu bị đột quy.

Chống gốc tự do hiện đang được xem là xu hướng phòng ngừa tai biến mạch máu não hiệu quả, được các chuyên gia thần kinh nhận định. Trong bối cảnh việc điều trị đột quỵ não là vô cùng khó khăn và phức tạp, điều quan trọng hơn cả là mỗi người cần chủ động bảo vệ sức khỏe, ngăn chặn tai biến mạch máu não.

Giáo sư tiến sỹ Nguyễn Văn Thông khuyến cáo, kiểm soát gốc tự do, bảo vệ thành mạch tránh hình thành mảng xơ vữa được xem là giải pháp bền vững, an toàn nhất để kiểm soát thiếu máu não, chặn đứng đột quỵ.

Làm cách nào để kiểm soát gốc tự do? Kết quả nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học Mỹ đã cho thấy hoạt chất sinh học thiên nhiên Anthocyanin, Pterostilbene từ Blueberry (xuất xứ Bắc Mỹ) có khả năng vượt qua hàng rào máu não, trung hòa các gốc tự do. Ngoài ra, hoạt chất này còn kích hoạt 2 loại men bảo vệ não là Catalase và Superoxide Dismutase, giúp dọn dẹp các gốc tự do sản sinh trong quá trình trao đổi chất.

Cơ chế ưu việt của Bluebery – tìm thấy trong sản phẩm thienmaonline.vn giúp hạn chế tăng sinh gốc tự do trong quá trình chuyển hóa liên tục ở lớp nội mạc mạch máu giúp ngăn chặn các lớp mỡ thừa bám vào thành mạch, hạn chế hình thành mảng xơ vữa, khơi thông dòng máu lên não, ngăn ngừa tình trạng thiếu máu não và xuất huyết não, giúp ngăn chặn tình trạng tai biến mạch máu não hiệu quả.

Xem thêm: Autopilot Là Gì – Nghĩa Của Từ Autopilot Trong Tiếng Việt

thienmaonline.vn – Chống gốc tự do, tăng cường máu lên não, phòng ngừa tai biến mạch máu não hiệu quả

Còn với những người đã mắc đột quỵ, sản phẩm thienmaonline.vn giúp được gì?

Với những bệnh nhân sau đột quỵ, tinh chất thiên nhiên từ Blueberry có trong thienmaonline.vn giúp hạn chế sự hình thành mảng xơ vữa mới ở những mạch máu nuôi não khác, hạn chế tái phát, giúp chăm sóc não, hỗ trợ khôi phục trí nhớ sau đột quỵ.

Chuyên mục: Hỏi Đáp