Ngắm sao băng rơi không là thú vui của riêng ai. Giữa một trời đêm khuya sương lạnh lẽo không cản lại được sự ấm áp của một trái tim đam mê cái đẹp của bầu trời. Sau đây ta hãy cùng tìm hiểu về sao băng, một trong những điều tuyệt diệu của tự nhiên.
Bạn đang xem: Sao băng là gì
Đôi mắt của bạn là công cụ quan sát tuyệt vời nhất.
Nếu bây giờ là thời điểm của mưa sao băng ư? Bạn sẽ chẳng cần kính thiên văn cồng kềnh, hay ống nhòm đắt tiền; chẳng cần lên tận núi cao trống trải có tầm nhìn rộng để chiêm ngưỡng ”bữa tiệc sao rơi”. Tất cả những công cụ bạn cần chỉ là một chiếc túi ngủ (hay thậm chí chỉ là một chiếc chăn ấm) để nằm giữa bầu trời đêm sương và một chiếc đồng hồ báo thức để đánh thức bạn vào lúc đêm khuya. Và rồi chỉ cần nằm ở ngay sân sau nhà bạn, bầu trời sẽ tự mình mang đến màn trình diễn thiên văn tuyệt hảo nhất.
Vậy… mưa sao băng là gì?
Sao băng là một viên đá trôi nổi ngoài không gian – hay còn gọi là thiên thạch – lao vào bầu khí quyển của Trái Đất. Khi viên đá vũ trụ rơi vào Trái Đất, lực cản của không khí lên nó – hay có thể hiểu theo cách khác là chúng ma sát với không khí – khiến cho nó trở nên vô cùng nóng. Đó chính là những sao băng mà chúng ta thấy được. Nhưng các vệt sáng đó cũng không hẳn là đá, đó là không khí nóng rực rỡ bị xé ra bởi viên đá nóng khi lao vào bầu khí quyển.
Xem thêm: Dpt Là Gì – Hỏi đáp Về Vắc Xin Dpt
Khi trong một khoảng thời gian ngắn mà có nhiều viên đá vũ trụ rơi vào Trái Đất như thế, chúng ta gọi đó là mưa sao băng.
Vậy tại sao Trái Đất lại gặp nhiều viên đá vũ trụ rơi vào trong cùng một lúc như thế?
“Thủ phạm” ở đây chính là sao chổi. Cũng như Trái Đất và các hành tinh khác, chúng cũng có quỹ đạo quanh Mặt Trời. Nhưng không giống như quỹ đạo gần tròn – với tâm gần Mặt Trời – của các hành tinh, quỹ đạo của sao chổi thường khá lệch (lúc thì rất xa Mặt Trời, khi lại đến rất gần). Khi sao chổi đến gần Mặt Trời, một phần bề mặt băng giá của chúng sôi lên, giải phóng rất nhiều hạt bụi và đá. Các mảnh tàn dư này được rải dọc theo quỹ đạo của sao chổi, đặc biệt là khi vào vòng trog của Hệ Mặt Trời (nơi chúng ta sinh sống), nhiệt lượng Mặt Trời làm bốc hơi ngày càng nhiều băng giá và làm rơi vỡ nhiều mảnh vụn. Đến một vài thời điểm trong năm, trên hành trình quanh Mặt Trời của Trái Đất, quỹ đạo sẽ cắt ngang qua đường đi của sao chổi, điều đó có nghĩa là Trái Đất sẽ va phải một loạt các mảnh tàn dư của sao chổi.
Nhưng đừng vội lo lắng!
Sao băng thường có kích thước nhỏ – chỉ từ như hạt bụi cho đến viên đá. Chúng hầu hết thường đủ nhỏ để bị đốt cháy nhanh chóng khi rơi vào bầu khí quyển của chúng ta, chính vì thế có rất ít khả năng một trong số chúng sẽ đâm sầm vào bề mặt Trái Đất. Đây cũng mà một cơ hội tốt để bạn có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những ngôi sao rơi này vào nửa đêm.
Hình 3: Sao băng bị đốt cháy khi lao vào bầu khí quyển của chúng ta. Mưa sao băng Kim Ngưu – Taurid 2015 (Credit: Adam Trenholm)
Trong khi đang diễn ra một cơn mưa sao băng, những vệt sáng có thể xuất hiện từ bất cứ đâu, nhưng “đuôi” của chúng thì chỉ dường như chụm lại một điểm trên bầu trời đêm. Đó là do tất cả các sao băng bay đến chúng ta cùng một góc độ giống nhau, và khi chúng đến gần Trái Đất hơn thì hiệu ứng chiều sâu làm cho chúng trông như tách xa nhau ra. Nó giống như khi ta đứng ở giữa đường ray xe lửa và nhìn thấy như hai thanh ray gặp nhau tại một điểm ở xa.
Xem thêm: Stalk Là Gì – Nghĩa Của Từ Stalk
Mưa sao băng được đặt tên theo chòm sao mà các sao băng xuất hiện, từ góc nhìn là ở Trái Đất. Ví dụ như mưa sao băng Orionids, diễn ra vào khoảng ngày 21 tháng 10 hàng năm, lấy theo tên chòm sao Thợ Săn (Orion), nơi mà các sao băng xuất hiện gần đó.
Hình 4: Mưa sao băng Thợ Săn – Orionid 2014 (Credit: Slooh)
Dưới đây là ngày, tháng của những cơn mưa sao băng lớn. Những khoảng thời gian mưa sao băng đạt cực điểm sẽ thay đổi một hoặc hai ngày tùy theo từng năm. Lưu ý: Nếu vào thời điểm có trăng tròn hoặc gần tròn, bạn có thể sẽ không quan sát thấy được nhiều sao băng. Có những năm thì quan sát tốt hơn các năm khác, số vệt sao rơi trong một giờ cũng khác nhau:
Mưa sao băng Quadrantids (đặt tên theo một chòm sao cổ Quadrans Muralis – Thước Phần Tư) diễn ra vào khoảng ngày 3-4 tháng mộtMưa sao băng Thiên Cầm (Lyrids) diễn ra vào khoảng ngày 21-22 tháng tưMưa sao băng Anh Tiên (Perseids) diễn ra vào khoảng ngày 12-13 tháng támMưa sao băng Thợ Săn (Orionids) diễn ra vào khoảng ngày 21-22 tháng mườiMưa sao băng Sư Tử (Leonids) diễn ra vào khoảng ngày 17-18 tháng mười mộtMưa sao băng Song Tử (Geminids) diễn ra vào khoảng ngày 13-14 tháng mười hai
Chuyên mục: Hỏi Đáp
