Tóm tắtX quang kỹ thuật số là sự phát triển hiện đại của X quang cổ điển ở thời đại tin học ngày nay. Chúng tôi xin điểm qua các phương cách số-hóa hình X quang và đi sâu vào 2 kỹ thuật vừa được du nhập vào Việt Nam là X quang điện toán (computed radiography) sử dụng tấm tạo ảnh phosphor và X quang trực tiếp (Direct radiography) dùng bảng cảm ứng (sensor panel). Chúng tôi so sánh các điểm mạnh yếu giữa hình X quang cổ điển và X quang xử lý số, và so sánh giữa kỹ thuật X quang điện toán và X quang trực tiếp. Từ đó xác định ưu điểm hiển nhiên của X quang xử lý số về chất lượng hình ảnh, lưu trữ, truy tìm, và khả năng thực hiện X quang viễn thông (Teleradiology).Từ vài năm gần đây, máy chụp ảnh kỹ thuật số (digital camera) đã nổi lên với những ưu thế như: không cần đến phim, ảnh chụp xong có thể xem ngay, chất lượng ảnh cao hơn nhờ dùng các phần mềm chỉnh sửa, việc lưu trữ gọn nhẹ, sao chép hoặc in ra giấy dễ dàng, đặc biệt có thể được truyền đến những nơi xa nhanh chóng qua mạng Internet.Còn X quang kỹ thuật số thì ra sao?Thật sự X quang kỹ thuật số đã có trước từ khoảng 20 năm rồi, và được gọi là kỹ thuật X quang điện toán CR (Computed radiography). Một thời gian sau, xuất hiện hệ thống Bầu tăng quang/máy ảnh CCD (II/CCD camera) thường được chụp mạch máu xóa nền và một số thủ thuật X quang can thiệp khác. Đến khoảng cuối thập niên 90, mới xuất hiện kỹ thuật X quang trực tiếp DR (Direct radiography), cho hình X quang kỹ thuật số không cần qua máy Laser scan như CR hoặc CCD camera.

Bạn đang xem: Fluoroscopy là gì

X quang kỹ thuật số là từ riêng dùng để nói đến hình X quang qui ước kỹ thuật số để phân biệt với các hình Siêu âm, Cắt Lớp Điện Toán và Cộng Hưởng Từ cũng là những hình kỹ thuật số được tạo do máy điện toán.X quang qui ước cổ điển dùng hệ thống phim/bìa tăng quang để chụp các bộ phận của cơ thể. Phim sau khi được phô xạ, sẽ được đưa vào phòng tối để xử lý bằng hóa chất hiện hình và định hình. Sau đó sẽ được đọc trên 1 hộp đèn xem phim. Đây là một hình vĩnh viễn, không sửa đổi được, khó lưu trữ, sao lục và truy tìm.Để phù hợp với thời đại điện toán và Intengày nay, vấn đề chuyển đổi hình X quang qui ước ra dạng số là bước tiến cần phải có, Medic đã đầu tư nhiều trang bị kỹ thuật để tạo ra hình X quang kỹ thuật số:1. Sử dụng máy quét (scanner) hoặc máy chụp ảnh kỹ thuật số chụp lại từ 1 phim X quang cổ điển: Đây chỉ là ảnh sao chép của hình X quang, không cải thiện được chất lượng, nhưng thuận tiện trong việc lưu trữ, truy tìm, sao lục và truyền tải qua mạng. Trong thời gian qua đã ứng dụng để hội chẩn nhiều trường hợp khó từ Rạch Giá, Cần Thơ với TTYK Medic TPHCM, hoặc từ TTYK Medic gửi hội chẩn với các giáo sư tại Pháp, Mỹ…

*

2. Hệ thống Bầu Tăng quang và máy ảnh kỹ thuật số (IntensifyingImager / Charge Couple Device camera): Hệ thống gồm đầu đèn X quang và bầu tăng quang thường dính nhau dạng chữ C (C-arm). Khả năng cung cấp ảnh tức thời (real time) dạng soi huỳnh quang (Fluoroscopy), có thể cho ảnh video và ảnh X quang kỹ thuật số. Thường bị hạn chế bởi kích thước bầu tăng quang với đường kính nhỏ. Hiện tại, Medic có 3 máy loại này của hãng OEC Mỹ với màn tăng quang từ 24 cm đến 30 cm. Đang được dùng để chụp các kỹ thuật về đường tiêu hóa: thực quản, bao tử; chụp tử cung vòi trứng dạng video HSG và đặc biệt là chụp mạch máu và làm các thủ thuật can thiệp.

*

*

*

*

SO SÁNH X QUANG KỸ THUẬT SỐ & X QUANG CỔ ĐIỂN• Phim X quang cổ điển đã được sử dụng hơn 100 năm, do đó đã tạo thành 1 phản xạ có điều kiện cho các BS, muốn đọc phim X quang là phải có tấm phim lớn và hộp đèn xem phim. Ngoài vấn đề phim rất nhạy với ánh sáng, qui định phòng tối ngặt nghèo, chất lượng phim tùy thuộc nhiều vào các yếu tố phô xạ mà chỉ xơ xẩy sẽ làm cho phim đen hoặc trắng quá, lại còn phụ thuộc rất nhiều vào nồng độ, nhiệt độ các hóa chất trong khi làm hiện hình và định hình, khó khăn để lưu trữ và sao chép phim. Phim X quang qui ước là một hình cố định, ta không thể cải thiện chất lượng hình sau khi đã phô xạ, nên phải chụp lại nếu chất lượng kém (3% chụp lại tại Medic) vừa hao tiền lại tăng độ nhiễm xạ của bệnh nhân.• X quang kỹ thuật số có thể xem trực tiếp trên màn hình monitor và chỉnh sửa, phóng to vùng cần quan sát v.v…• Tấm tạo ảnh phosphor lưu trữ (Phosphor storage plate) và Bảng Cảm ứng (Sensor Panel) có khả năng chụp lại nhiều lần, có dãi phô xạ rộng hơn phim X quang qui ước, nên không sợ hư phim do tia quá yếu hoặc quá mạnh. Hầu như không có trường hợp phải chụp lại.

Xem thêm: Congress Là Gì – Tên Gọi Cơ Quan Lập Pháp Các Nước Trong Tiếng Anh

• Hình X quang điện toán nhờ có các phần mềm chuyên dùng xử lý nên sẽ cho các hình ảnh chất lượng cao hơn hẳn phim X quang cổ điển: như khả năng có thể khảo sát xương và phần mềm hoặc khảo sát nhu mô phổi và trung thất cùng trên một phim.• Việc lưu trữ các hình ảnh trở nên dễ dàng trong các đĩa CD-ROM và việc truy lục, sao chép nhanh chóng hơn.•In bằng máy in khô (Dry Imager) chỉ sử dụng đầu nhiệt nên không còn các hóa chất và phòng tối, vì phim khô không bị ánh sáng ảnh hưởng.• Khả năng X Quang viễn thông (Teleradiology) nhờ có thể chuyển hình ảnh qua mạng Internet.• Điểm yếu của X quang kỹ thuật số là máy móc, phim khô đắt tiền hơn so với hệ thống X quang cổ điển. SO SÁNH X QUANG ĐIỆN TOÁN (CR) VÀ X QUANG TRỰC TIẾP (DR)• DR cho ảnh X quang số trực tiếp (sau 5 giây) nên nhanh hơn CR cho ảnh sau khi được máy Digitizer quét (90 giây).• DR có bảng cảm ứng chụp liên tục không cần xóa, CR cần phải xóa tấm tạo ảnh gần 30”.• DR có bảng cảm ứng sử dụng gần như vĩnh viễn, CR có những tấm tạo ảnh có tuổi thọ và có thể bị hao mòn sau một thời gian.• DR không cần cassette, có thể ghi tên trực tiếp tên bệnh nhân nhờ máy điện toán chủ, CR cần cassette, và phải có máy ID station để ghi lý lịch bệnh nhân.• DR cho ảnh ngay, được sử dụng để làm máy soi X quang kỹ thuật số (Digital fluoroscopy) cho hình tức thì (real-time), CR chỉ cho hình sau khi quét bởi laser.• Nhưng DR thường có bảng cảm ứng cố định, chỉ dùng cho 1 máy X quang, CR có nhiều cassettes nên có thể sử dụng cho nhiều phòng.• DR hiện đại hơn CR và đang còn tiếp tục nghiên cứu để đạt mức tối ưu.• DR gọn nhẹ hơn CR. Do đó có thể tạo hệ thống X quang số di động với DR.• Chi phí cho DR cao hơn CR.• Chất lượng hình do DR & CR tương đương.KẾT LUẬNNgày nay, dù đã có Siêu âm, Cộng hưởng từ, Cắt lớp Điện toán, nội soi, xạ hình SPECT v.v…, nhu cầu chụp X quang cổ điển vẫn còn nhiều. Tại Medic số lượng bênh nhân chụp X quang đạt gần 1000 người/ngày, chỉ kém khoa siêu âm. X quang kỹ thuật số là sự phát triển chuyển đổi bắt buộc ở thời đại tin học ngày nay. Ngoài các tiện lợi vốn có của loại hình kỹ thuật số như chất lượng hình ảnh, lưu trữ, truy tìm, sao chép, việc truyền tải hình ảnh qua mạng dễ dàng giúp thực hiện được môn X quang viễn thông (teleradiology), nhờ đó sẽ hội chẩn với các chuyên gia hình ảnh học Y khoa trong và ngoài nước, mang lại ích lợi trực tiếp cho bệnh nhân và phát triển được môn hình ảnh học Y khoa.

Xem thêm: Entropy Là Gì – Cách Tính Entropy

Tài liệu tham khảo1. The fundamentals of Radiography. 12th Edition. Heath Sciences Markets Division. Eastman Kodak Company. Rochester, New York.2. The Radiologic Clinics of North America. March 1986. Use of Computers in Radiology. Vol. 24/Number 1. March 1986.3. Douglas S. Katz. Radiology Secrets. Hanley & Belfus, INC./ Philadelphia, p. 3.4. http://www.Agfa.com5. http://www.Varian.com/xry/prd003b.htmlBS Nguyễn Văn Công. TTYK MEDIC.TPHCM.

Chuyên mục: Hỏi Đáp