độc quyền là gì Update 04/2024

Chúng ta thường hiểu độc quyền là sự độc tôn, duy nhất trong một lĩnh vực nào đó nhưng liệu đó có phải ý nghĩa đầy đủ để giải thích thật chi tiết độc quyền là gì không? Trong lĩnh vực kinh tế, thuật ngữ Độc quyền (hay trong tiếng anh còn được biết đến là Monopoly) mang ý nghĩa khá tiêu cực, chỉ một trường hợp cực đoan của thị trường thiếu tính cạnh tranh. Trong bài viết này, hãy cùng thienmaonline.vn tìm hiểu sâu hơn về khái niệm Độc quyền là gì và một số ưu điểm của nó nhé!

Mục Lục:

5 Ưu điểm của độc quyền là gì?6 Một số vấn đề của độc quyền7 Đánh giá về sự độc quyền trên thị trường

Độc quyền là gì?

Độc quyền đề cập đến hiện tượng trên thị trường khi một công ty hoặc một nhóm doanh nghiệp liên doanh với nhau chiếm vị trí độc tôn trong việc cung cấp một sản phẩm nhất định nào đó, thống trị lĩnh vực hoặc ngành. 

Độc quyền có thể được coi là kết quả cực đoan của chủ nghĩa tư bản và thị trường tự do kinh tế khi không có bất kỳ hạn chế hoặc rào cản nào. Nhờ thế, một công ty hoặc một nhóm các doanh nghiệp có thể tự do phát triển, trở nên đủ lớn để sở hữu tất cả hoặc gần như toàn bộ thị trường (hàng hóa, vật tư, hàng hóa, cơ sở hạ tầng và tài sản) cho một loại sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể. Thuật ngữ độc quyền thường được sử dụng để mô tả một thực thể có quyền kiểm soát toàn bộ hoặc gần như toàn bộ thị trường, thu lợi nhuận tối đa và ngăn chặn các đối thủ cạnh tranh khác thâm nhập thị trường. 

Trên thực tế, các công ty công nghệ lớn trên thế giới như Google và Facebook đang phải đối mặt với rất nhiều đơn kiện và cáo buộc về vấn đề độc quyền trên thị trường hiện nay. 

Sơ đồ độc quyền

Lợi ích của độc quyền là gì? Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường độc quyền có lợi thế gì?

Trong một ngành có chi phí cố định cao, một công ty có thể thu được chi phí trung bình dài hạn thấp hơn – thông qua việc khai thác lợi thế theo quy mô. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các công ty hoạt động trong lĩnh vực độc quyền tự nhiên (ví dụ: cơ sở hạ tầng đường sắt, mạng lưới khí đốt). Ví dụ, sẽ không có ý nghĩa gì nếu như có nhiều công ty nhỏ cùng cung cấp dịch vụ nước máy cùng một lúc, vì những công ty nhỏ này sẽ trùng lặp đầu tư và cơ sở hạ tầng. Trong trường hợp đó, xây dựng cơ sở hạ tầng quy mô lớn làm cho việc chỉ có một công ty độc quyền hoạt động sẽ hiệu quả hơn.

Bạn đang xem: độc quyền là gì

Lưu ý rằng những lợi ích về kinh tế theo quy mô này có thể dễ dàng được ưu tiên hơn so với sự kém hiệu quả trong năng suất và phân bổ vì chúng đem lại hiệu quả lớn hơn.

Doanh nghiệp có thể hưởng lợi từ quy mô kinh tế – bằng cách tăng quy mô, họ có thể có chi phí trung bình thấp hơn – điều quan trọng đối với các ngành có chi phí cố định cao và phạm vi chuyên môn hóa.

Xem thêm: Màng Tang Là Gì – Hoa Thơm Cỏ Lạ

Nghiên cứu và phát triển

Hiểu rõ mọi thứ trong độc quyền là gì, các nhà độc quyền có thể sử dụng lợi nhuận độc quyền siêu cường của mình để đầu tư vào nghiên cứu và phát triển hoặc cũng có thể tích lũy tiền mặt dự trữ cho những thời điểm khó khăn. 

Điều này đặc biệt đúng trong các ngành công nghiệp như Y tế, Dược phẩm, đòi hỏi một quá trình đầu tư, nghiên cứu và sản xuất với nhiều rủi ro. Với những ngành đòi hỏi sự đầu tư lớn và quá trình nghiên cứu & phát triển phức tạp như thế, việc phải cạnh tranh với doanh nghiệp nhỏ sẽ không phù hợp. 

Trên thực tế thì nếu không có bằng sáng chế và quyền lực độc quyền, các công ty dược phẩm sẽ không sẵn lòng đầu tư nhiều vào nghiên cứu thuốc. Sức mạnh độc quyền của bằng sáng chế sẽ tạo động lực cho các công ty phát triển các công nghệ và tri thức mới, mang lại lợi ích cho xã hội. 

Lợi nhuận bất thường mà các công ty độc quyền thu được có thể được sử dụng để tài trợ cho đầu tư dẫn đến cải tiến công nghệ và hiệu quả năng động (dynamic efficiency). Ví dụ, các công ty độc quyền công nghệ lớn như Google và Apple đã đầu tư đáng kể vào các phát triển công nghệ mới.

=>> Tuy nhiên, điều này cũng có thể tạo ra một mặt trái tiêu cực đối với các công ty Dược phẩm, khi họ có thể tính giá quá cao cho các loại thuốc cứu mạng con người. Nó cũng khiến cho các công ty dược phẩm khuyến khích thúc đẩy các phương pháp điều trị bằng dược phẩm thay vì các phương pháp chữa bệnh rẻ hơn nhiều, để tăng cường sức khỏe và tránh tình trạng yếu kém ngay từ đầu.

Xem thêm: Tải Pikachu

Đạt được sức mạnh độc quyền

Các công ty có thể đạt được sức mạnh độc quyền khi đã làm tốt hơn các đối thủ của họ. Ví dụ, Google có quyền lực độc quyền đối với các công cụ tìm kiếm – nó vượt xa các đối thủ như Bing hay Baidu,… nhờ vào việc cung cấp các sản phẩm mới sáng tạo liên tục. 

Tương tự như với Apple hay Amazon, họ đã cho thấy sức mạnh thống trị thị trường của mình xuất phát từ việc liên tục đổi mới và đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. 

Cạnh tranh toàn cầu

Các biện pháp kiểm soát độc quyền là gì? Eurotunnel – Doanh nghiệp độc quyền trong lĩnh vực tàu hỏa tại Anh và Pháp (Ảnh: Internet)

Một công ty độc quyền không có nghĩa là nó không phải đối mặt với bất kỳ áp lực cạnh tranh nào. Nó tùy thuộc vào việc bạn xác định phạm vi ngành và quy mô cạnh tranh. Ví dụ, một công ty độc quyền sản xuất thép trong nước vẫn có thể phải đối mặt với sự cạnh tranh quốc tế đến từ các công ty thép nước ngoài. 

Đơn cử như Eurotunnel – một doanh nghiệp độc quyền bao thầu các chuyến tàu đi lại giữa Anh và Pháp lại phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các phương thức vận tải khác – ví dụ như máy bay và tàu thuyền.

Chuyên mục: Hỏi Đáp