Trong khi can thiệp SỚM, LIÊN TỤC, LÂU DÀI là 3 nguyên tắc căn bản của phục hồi chức năng, chuyến đi Việt Nam lần này mình để ý thấy rất nhiều bệnh nhân bị tai biến, tai nạn,… không được chỉ định tập luyện gì trong một thời gian dài. Không biết có thật không mà một số bệnh nhân (người thân của người quen) thay khớp xong cũng được cho về nhà với lời khuyên đi…massage và châm cứu là đủ!
Theo một số bác sĩ PHCN, tình hình chung là các BS Nội và Ngoại khoa vẫn còn ít quan tâm hoặc xem nhẹ phục hồi chức năng (PHCN) dẫn đến những kết quả đáng tiếc vì PHCN cũng có thời gian vàng (golden time) như những can thiệp khác. Việc hướng dẫn và theo dõi chương trình luyện tập của bệnh nhân sau khi ra viện cũng chưa được tốt vì nhiều lý do có tính “hệ thống”.
Bạn đang xem: Rehabilitation là gì
Có lẽ vì lý do lịch sử, người ta hay “đồng nghĩa” Phục hồi chức năng (Rehabilitation) là Vật lý trị liệu, và có lẽ cũng do ảnh hưởng của…tiểu thuyết kiếm hiệp (j/k), việc châm cứu, ấn huyệt, chích điện, xoa bóp (thụ động)…được nhiều người “tin yêu” hơn là các bài tập chủ động. Thật ra, các phương pháp trên chỉ là một mảng nhỏ của PHCN và hiện thế giới đang khuyến khích bệnh nhân tự tập luyện với hướng dẫn của các kỹ thuật viên để tăng cường và khôi phục đường dẫn truyền thần kinh đến các vùng bị yếu. Ngành PHCN đã được phát triển sâu rộng với các mảng Physical Therapy, Occupational Therapy và Speech Therapy với các bài tập thích hợp cho từng đối tượng, từng loại thương tật, và cũng đã có thêm những mảng liên quan như PHCN cho tim mạch, chỉnh hình hay sản phụ…
Ngay cả khái niệm “Rehabilitation” cũng chưa được nhiều người hiểu đúng.
Theo WHO, Rehabilitation là tập hợp TẤT CẢ các biện pháp hỗ trợ những người mang hoặc có thể mang khuyết tật, để họ đạt được và duy trì hoạt động tối ưu hằng ngày, là tất cả các phương thức giúp người bệnh ở lại hoặc trở lại cộng đồng, sinh hoạt độc lập và tham gia vào các hoạt động tại cộng đồng. Như vậy, Rehabilitation không chỉ là phục hồi lại chức năng của cơ thể mà còn bao gồm các phương pháp hỗ trợ giúp bệnh nhân mang khuyết tật (những người không phục hồi được chức năng như ban đầu) tự sinh hoạt hằng ngày. Sinh hoạt độc lập là một từ khóa rất quan trọng vì việc khôi phục sức co của một vài nhóm cơ sẽ chẳng có ý nghĩa nếu nó không gắn kết với việc cải thiện các động tác trong sinh hoạt, hay giúp bệnh nhân tự ăn uống, di chuyển, thay quần áo, tắm rửa và đi vệ sinh. Ngay cả khi bệnh nhân không phục hồi được khả năng vận động, việc giới thiệu những công cụ, cách thức giúp họ tự lập, hoặc đề nghị thay đổi môi trường sẽ giúp họ tự lập hơn phần nào. Ví dụ, người không gắp đũa bằng tay phải được thì có thể tập sử dụng tay trái hoặc dùng đũa có thiết kế đặc biệt để gắp được với chức năng còn lại ở tay phải (hình 1). Người bị liệt 1 tay có thể dùng dụng cụ trợ giúp để tự cắt móng tay bằng 1 tay (hình 2), tự cài khuy áo, tự mang tất. Người đi lại kém thì có thể đặt thêm thanh vịn trên lối đi ra nhà vệ sinh và trong nhà vệ sinh…Rehabilitation phải được hiểu và dịch thành “tái thiết cuộc sống” thì mới chính xác và bao hàm đầy đủ ý nghĩa. Tuy nhiên, đa số trung tâm PHCN hiện nay vẫn còn tập trung vào kích thích thụ động hoặc tập luyện tăng sức cơ mà thiếu chú ý đến các bài tập cải thiện động tác liên quan tới sinh hoạt hằng ngày. Việc gợi ý thay đổi môi trường để bệnh nhân hay người khuyết tật tái thiết cuộc sống thì còn …xa xỉ nữa.
Xem thêm: Cải Thiện Từ Vựng Tiếng Anh Bằng Thuật Ghi Nhớ Mnemonic Là Gì
Sửa đổi muỗng đũa để bệnh nhân tự ăn
Ngoài chuyện chuyên môn, nhìn chung ở Việt Nam mục tiêu “sinh hoạt độc lập” cũng chưa được chú trọng và quan tâm hàng đầu. Giả dụ cha mẹ bị tai biến thì con cái thường chăm sóc hoặc thuê người chăm sóc gần như từ A đến Z. Sự chăm sóc này là đáng quý, nhưng đôi khi nó hơi “quá mức” và “gây hậu quả nghiêm trọng”. Cũng là chữ CARE nhưng thay vì tìm hiểu xem người bệnh còn làm được việc gì, làm được đến đâu để trợ giúp thích hợp (còn làm được đến đâu thì làm, để họ là chính họ) thì người nhà có xu hướng “bao thầu” và săn sóc theo dạng…phục vụ. Nhiều trường hợp bệnh nhân có thể tự mặc áo quần bằng 1 tay, tự xúc ăn (dù chậm chạp) nhưng người nhà lại mặc áo, đút ăn từ đầu tới cuối. Kết quả là người bệnh càng bị phụ thuộc vào người xung quanh, và chức năng cơ thể vì thế ngày càng đi xuống. Đôi khi người bệnh thích được phục vụ, gia đình thích phục vụ cũng là một trong những lý do mà PHCN không được thực hiện liên tục và lâu dài.
Xem thêm: Chỉ Cần 3 Phút, Ai Cũng Sẽ Hiểu Công Ty Offshore Là Gì
Thay đổi thực trạng này là điều không dễ. Nó liên quan đến thay đổi thói quen, nếp nghĩ của mỗi người, từ nhân viên y tế đến bệnh nhân và người thân. Nó cũng liên quan đến sự giáo dục, rèn luyện con trẻ tính tự lập từ bé (cũng đang là vấn nạn). Tuy nhiên, ngày càng nhiều gia đình nhận ra sự cần thiết của việc bệnh nhân tự lập và quan tâm nhiều tới rehabilitation. Hi vọng rằng đây là động lực để ngành này phát triển, đào tạo thêm nhân lực (kỹ thuật viên PHCN) đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao (từ từ) của cộng đồng.
Chuyên mục: Hỏi Đáp
