Tôi đã có một chuyến phượt vào mùa hèvà trải qua khoảng thời gian tuyệt vờiđắm chìm trong nhữnggiai điệu kỳ diệu của bài “The warmth of other suns.” (Isabel Wilerson)Nó nói về 6 triệu người da đentrốn khỏi miền Nam từ năm 1915 đến 1970để đi tìm sự giải thoát khỏi mọi sự tàn bạovà cố gắng cho một cuộc sống mới tận phía Bắc,nó chan chứa những mẩu chuyện chosự kiên trì và sáng suốtcủa những người Mỹ gốc Phi,và tôi cũng cảm thấy không mấy dễ chịu khi nghe những chuyện kinh dị ấyvới đầy rẫy sự nhục mạ, với biết bao sự khiêm nhường.Và còn khó khăn hơn nữa khi tận tainghe tiếng đòn roi và lửa cháy,cùng những tiếng reo hò tra tấn người da đen.Và tôi tự nhủ, “Thôi, thế này là hơi ám ảnh rồi.Mình cần phải giải lao. Bật đài lên cái nào.”Tôi bật lên, và lại như thế này:Ferguson, Missouri,Michael Brown,cậu thanh niên da đen 18 tuổi,tay không, bị bắn bởi một cảnh sát da trắng, nằm lay lắt trên đường,tuôn máu suốt 4 tiếngkhi cả bà và các em nhỏ cùng với hàng xóm trông thấy trong sợ hãi,tôi thiết nghĩ,lại bắt đầu rồi đây.Sự bạo hành này, sự tàn bạo này chống laị người da đenđã luôn được kéo dài trong hàng thế kỉ.Ý tôi là, vẫn là chuyện cũ thôi.Nhưng với cái tên người khác.Nó đã có thể là Amadou Diallo —Sean Bell —Oscar Grant —Trayvon Martin.
Bạn đang xem: Thành kiến là gì
Sự bạo hành này,sự tàn bạo này,là một thứ đã ăn sâu vào chínhtâm lý quốc gia,vào trong lịch sử tập thểmuôn đời.Nhưng ta sẽ làm gì với nó chứ?Bạn biết phần trong ta nào là vẫnqua đường mỗi ngày,khóa chặt cửa,kèm kèm cái ví,khi ta thấy bóng dáng da đen đúng không?Phần đó đấy.
Tôi biết chúng ta không cần phải bắn người lộ liễu,nhưng ý tôi là những định kiến vàkhuôn mẫumà kích động nên những tai nạnthảm khốc nàylại ẩn sâu trong chúng ta.Ta đi học cũng được dạy thế thôi.Tôi tin là chúng ta có thể ngăn chặn những tai nạn kiểu này,như vụ Ferguson đáng buồn đó,bằng việc suy xét từ bên trongvà tích cực để thay đổi bản thân.
Cho nên, tôi có lời kêu gọi hành độngdành cho các bạn.Sau đây là 3 điều tôi muốn chúng ta cùng suy ngẫmnhư là cách để ngăn chặn những tainạn ấy;3 điều mà tôi nghĩ sẽ giúp chúng tađịnh hình lại ấn tượng đối với thanh niên da đen;3 điều mà tôi mong rằng chúng sẽ không chỉ bảo vệ họmà còn có thể mở rộng thế giớiđể họ phát triển.Bạn có thể tưởng tượng ra không?Bạn có thể tưởng tượng ra đất nước ta chào mừng họ,như là một thế hệ tươi sáng,để chia sẻ sự tôn trọng,và danh phẩm như ta làmđối với người ta thương?Cuộc sống ta sẽ tốt đẹp hơn chứ?Đất nước ta sẽ tươi vui hơn chứ?
Và đây là điều đầu tiên.Chúng ta cần phải thoát khỏi sự phủ nhận.Đừng cố gắng làm người tốt nữa.Ta cần những người thành tâm.Tôi có nhiều công việc đa dạng,và người ta tìm đến tôi ngay đầu ngày hội thảo.Họ thường là: “Ôi, Quý Bà Đa Dạng,thật tốt khi cô xuất hiện” —(Tiếng cười) —”nhưng chúng tôi không có máuthiên vị đâu.”Và tôi như là, “Thiệt sao?Bởi vì tôi làm công việc này mỗi ngày, tôi thấy đủ loại thành kiến.
Ý tôi là, lâu lắm rồi, khi tôi đang ởtrên máy bayvà tôi nghe giọng nói của một phi công nữ từ loa thông báo,và tôi đã háo hức, vui thầm.”Phải thế chứ, phụ nữ mà,chúng ta đang thắng thế đây.Chúng ta lên đến tầng tỉnh khí rồi.”Đang yên bình thì máy bay đi vàokhu vực có lốc và sốc,và tôi chợt nghĩ,”Hi vọng cô ấy có thể chèo lái.”(Tiếng cười)Biết làm gì hơn đây.Dù vậy, tôi còn không coiđó là định kiếncho đến khi tôi suy nghĩ lại và mỗi khi có đàn ông cầm láirồi chuyến đi trở nên dằn xóc,thì tôi chưa bao giờ chất vấn sự tự tin của họ.Cô ấy rất là giỏi.Đây mới là vấn đề.Nếu được hỏi rõ ràng,tôi sẽ nói ” Phi công nữ: tuyệt vời.”Nhưng khi mọi chuyện trở nên rắc rối,hơi mạo hiểm,tôi lại dựa vào thành kiến mà tôi không tự nhận thức được.Bạn biết đó, máy bay đi nhanhtrên trời.Tôi muốn một người đàn ông.Đó là mặc định của tôi rồi.Đàn ông là mặc định của tôi.Mặc định của bạn là gì?Bạn tin ai?Bạn sợ ai?Bạn ngầm thấy gần ai hơn?Bạn trốn chạy khỏi ai?
Tôi sẽ chỉ ra những điều bạn vừađược học.Bài kiểm tra sự gắn kết tiềm tàng, mà đo định thành kiến vô thứccó thể làm trực tuyến ở mạng.5 triệu người đã làm nó.Hóa ra rằng, mặc định của chúng ta là da trắng. Ta thích họ hơn.Ta muốn họ hơn. Và tôi có ý gì chứ?Khi mọi người được chiếu hình ảnhcủa người da đen và da trắng,chúng ta lẹ làng mà liên kếthình ảnh đó với một từ tốt đẹp,người da trắng với một từ như vậy,so với lúc chúng ta cố gắng kết nốitừ tốt đẹp với một gương mặt da đen,và ngược lại.Khi chúng ta thấy da đen,ta lại dễ dàng liên kết màu đenvới tiêu cựchơn là màu trắng với tiêu cực.70% người da trắng làm kiểm tra thíchda trắng hơn.50% người da đen làm kiểm tra cũng như vậy.Bạn thấy đó, chúng ta đều hời hợt khi sự viêm nhiễm ấy xâm nhập.
Chúng ta sẽ làm gì với việc bộ nãota tự động liên kết?Một trong những điều bạn có thểđang suy nghĩ ,và đang thích thú, thì bạn biết không,tôi sẽ cố giảm đi sự “mù màu” củá mình.Đúng vậy, tôi sẽ thú thật một lần nữa.Nhưng tôi sẽ không gợi ý đâu.Chúng ta đã đi được xa để làm nên điều khác biệttrong sự cố gắng bỏ qua màu da.Vấn đề không phải là việc nhìn thấymàu da, mà chính là hành động.Đó là một lí tưởng sai lệch.Và trong khi ta bận rộn giả vờ không nhìn thấy,ta không nhận thức được sự khác biệt dân tộc đangdần thay đổi cơ hội của mọi người,kìm kẹp họ khỏi sự phát triển,và đôi khi không may lại dẫn đến cái chết yểu.
Xem thêm: Tiền Phạt Tiếng Anh Là Gì, Tiền Phạt Trong Tiếng Tiếng Anh
Thật ra, những thứ mà các nhà khoa học đang bảo chúng ta là không thể.Hãy đừng nghĩ đến việc “mù màu”.Thực sự, cái mà họ đang gợi ý là,cái nhìn chằm chằm vào những người da đen tuyệt vời.(Tiếng cười)Nhìn trực diện với họ, vàhãy nhớ lấy gương mặt,bởi vì khi ta thấy những người da đentuyệt vời ấy,cách đó giúp ta tránhkhỏi sự gắn kếtmà xảy ra tự động trong bộ nãochúng ta.Bạn nghĩ vì sao tôi lại chiếu những anh chàng da đen bóng bẩy này?Có nhiều lắm, tôi phải cắt bớt đi.Đây là điều cần nói:Tôi đang thử cài đặt lại hệ thống liên kết tự động về da đen của bạn.Tôi đang cố để nhắc nhở rằngnhững thanh niên da đen cũng trưởng thành nên những con người tuyệt vờimà có thể thay đổi cuộc sống tavà làm nó tốt hơn.
Đó.Khả năng khác trong khoa học,và nó chỉ tạm thời thay đổi những giả định mặc nhiên của tanhưng có một điều ta biếtđó là nếu bạn lựa một người da trắng cực khó chịu bạn biết,và để bên cạnh với một người da màu,một người da đen lại khôi ngô,thì điều đó nhiều lúc cũng giúp ta tách biệt thực sự.Hãy thử nghĩ về Jeffrey Dahmer vàColin Powell.Chỉ cần nhìn chằm chằm thôi, đúng chứ?Nhưng đây chính là vấn đề.Hãy tìm kiếm định kiến của bạn.Làm ơn đấy, thoát khỏi sự phủ nhậnvà tìm kiếm những dữ liệu đúng đắnmà có thể chứng minh rằng khuôn mẫubảo thủ quá sai lầm.
Và đây là điều thứ hai,tôi có ý là hãy tiến lại gần với thanh niên da đen hơn là xa lánh họ.Đó không là điều gì khó khăn cả,nhưng cũng là một trong số điềumà bạn cần phải chú ý và rộng lòng về nó.Khi tôi ở Phố Wall khoảngvài năm về trước,tôi ở cùng với một đồng nghiệp,cô ấy rất là tốtvà cô ấy cũng làm việc giống tôi và cô ấy là da màu, là người Hàn.Và chúng tôi ở ngoài trong đêmbơ vơ tự hỏi đâu là đâu, chúng tôi đã bị lạc.Rồi tôi thấy người bên đường,tôi thầm nghĩ ,”A, da đen kia rồi.”Tôi tiến lại mà không hề suy nghĩ chút gì.Và cô ấy như thể:”À, hay rồi đây.”Cái người qua đường ấy, là nguời da đen.Tôi nghĩ họ thông thường biết mìnhđi đâu.Không biết vì sao tôi lại như vậy nhưng tôi chỉ vậy thôi.Rồi cô ấy bảo:” Cô tiến tới một cách vui mừng “Yay”còn mình thì “Ây chà..””Ngược chiều. Một nhu cầu,một người, một bộ đồ,cùng lúc ấy, trên con đường,phản ứng khác nhau.Cô ấy nói, “Tôi kì ghê.Tôi là một cố vấn đa dạng,Tôi lại tỏ vẻ đó, mà tôi cũng da màu nữa. Ôi chúa!”Và tôi nói,”Thôi xin bạn đó.Chúng ta không cần làm căng đâu.”Ý tôi là, tôi cũng cùng phe vớinhững người da đen chớ.(Tiếng cười)Cha tôi là da đen. Bạn hiểu ý tôi chứ?Tôi có cậu con trai cao 1m95.Tôi lấy một người da đen.Cái vụ da đen đối với tôiquá rộng và sâu sắcđến nôi tôi có thể nhận định vàphán đoán đó là da đen kiểu nào,và anh ta là kiểu của tôi.Anh ấy nói,”Thưa các quý cô, tôi biếtchỗ các cô tìm. Để tôi dẫn đi.”
Bạn biết đó, thành kiến chính là những câu chuyện ta dựng nên vềmọi người trước khi biết rõ họ là ai.Nhưng làm thế nào chúng ta biết họ là aikhi ta được bảo phải nên tránh névà sợ họ?Và tôi đang thúc đẩy các bạn tiến thẳng đến sự khó chịu ấy.Tôi không bảo các bạn phải liều lĩnh.Hãy lập nên kế hoạch,mở rộng vòng bạn xã hội vàcao cấp của bạn.Ai ở trong vòng kết nối của bạn?Còn ai không?Có bao nhiêu mối quan hệ chân chínhbạn có được với thanh niên da đen,đàn ông, phụ nữ?Hay có bao nhiêu sự khác biệt lớngiữa bạnvà cách bạn sống, nói năng?Bởi vì, bạn biết không?Hãy để ý vòng rìa của bạn.Có thể có một người ở công sở, hay ở lớp học,trong vòng tình cảm của bạn, đâu đócũng có một người da đen.Và bạn tốt bụng. Bạn chỉ chào hỏi.Nhưng phải thật sâu hơn, gần hơn, và xây dựng kiểu quan hệ đó.kiểu bạn bè đó thật sự khiến bạncó thể thấy phần tốt lành của họvà cùng nhau xóa bỏ những rập khuôn bảo thủ.Tôi biết một vài bạn ngoài kia,
Tôi biết bởi tôi có vài bạn da trắngđôi khi nói rằng,”Bạn không biết tôi kì cục cỡ nàođâu.Tôi nghĩ là chuyện này sẽ chả đi tới đâu.Tôi sẽ thất bại mà thôi.”Được thôi, nhưng điều này không vềsự hoàn hảo, mà là sự kết nối.Và bạn sẽ không cảm thấy dễ chịu trước khi bạn tập quen với nó.Bạn chỉ cần làm thôi.Và những thanh niên da đen, ý tôi lànếu một người đi ngang qua bạn, đường hoàng chân chính, hãy làm bạn.Đâu phải ai cũng hại bạn đâu.Hãy tìm kiếm những người có thểthấy được lòng nhân đạo của bạn.Đó chính là sự đồng cảm và lòngtrắc ẩnxuất phát từ chính mối quan hệ với những người khác biệt với bạn.Một điều tuyệt vời và đẹp đẽ sẽ xảy ra:bạn hiểu rằng họ cũng như mình,họ là một phần trong bạn,họ là bạn trong gia đình mình,và chúng ta không còn là xa lạvà chúng ta trở thành diễn viên,những người ủng hộ,và trở thành đồng minh.Vậy nên hay rời khỏi vùng an toànmà đến với một nơi tươi sáng hơnbởi vì đó chính là cách ta sẽ ngăn chặn một vụ Ferguson khác sau này.Đó chính là cách ta tạo dựng một cộng đồngnơi mọi người, đặc biệt là thanh niênda đen, có thể phát triển.
Và điều cuối cùng sẽ khó khăn hơn cảvà tôi biết, nhưng tôi cũng sẽ nói ra.Khi ta nhìn thấy một thứ, ta cần phải có dũng khí để phát biểu,thậm chí đối với người ta yêu quý.Đây đang là kì nghỉ và sẽ trở thànhkhoảng thời giancho ta tụ tập quanh bàn và tận hưởngnó.Đa số chúng ta, dù vậy, sẽ có kì nghìvà bạn cần phải lắng nghe các cuộc hội thoại chung quanh.Bạn bắt đầu nói nhăng cuội như:”Bà ngoại đúng là nhảm nhí!”(Tiếng cười)”Chú Joe thì lại phân biệt đối xử.”Và ta thì yêu bà ngoại, chú Joe.Ta yêu họ chứ.Ta biết họ là người tốt, nhưng những điều họ nói là sai.Và ta cần phải chủ động, bởi vìbạn có thấy ai khác ở bàn không?Lũ trẻ.Và ta tự hỏi tại sao thành kiến không mất đi, lại còn lưu truyền?Bởi vì ta đang lại quá im lặng.Ta cần phải dám nói rằng,” Bà à,ta không nói họ như thế nữa.””Chú Joe, anh ta chịu như vậy là khôngphải lý đâu.Không ai cả.”Và ta cần phải sẵn sàngđể cho bọn trẻ đối diện với sự xấu xí của phân biệt chủng tộckhi bố mẹ da đen không thể làm đượcđiều đó,đặc biệt đối với những người có con nhỏ.Chúng ta cần phải chuẩn bị chonhững đứa trẻ đáng yêu ấy,và kể chúng rằng ta có một đất nước chứa chan những lí tưởng đẹp,mà chúng ta đã làm việc cật lực,tạo nên tiến trìnhnhưng vẫn chưa hoàn thành.Chúng ta vẫn còn mang trong mình cái cổ lỗ sĩ nàyvề sự hơn thua và nó đang khiến tahun đúc vào trong những thế hệ thừa kế sau nàyvà xã hội, và vai vế,và nó tạo ra sự đau lòngvà sự thiên vị và sự hạ giá thanh niên da đen tệ hại.Chúng ta đang chật vật, ta phải cho chúng biết,về việc nhận thức được hai màu davà nhân phẩm của thanh niên da đen,nhưng chính bạn mong đợi họ,trở thành nguồn nhân lực để thay đổixã hộithành nơi chống lại sự bất côngvà hơn hết, sẵn sàngtạo dựng cơ sở để thanh niên da đen có thể được chấp nhận bản thân họ.
Xem thêm: Thị Xã Là Gì
Có rất nhiều thanh niên da đen,những người là minh chứng sống tuyệt vời,những người lính dũng cảm,những công nhân chăm chỉ.Và những người thuyết giảng đầythuyết phục.Họ là những người tiến sĩ tài năng,và nghệ sĩ lẫn nhà văn.Họ là những danh hài năng nổ,Họ đang làm chức ông,chăm sóc con cháu.Họ là những người cha mạnh mẽ,và họ là những người thanh niênvới giấc mơ của riêng họ.
Chuyên mục: Hỏi Đáp
