Ở bài trước, chúng ta có đề cập đến việc một giáo sư luật người Mỹ cổ vũ cho việc sử dụng ngôn ngữ pháp lý tiếng Anh chân phương, mộc mạc, giản dị, hay đơn giản (plain English – thề là Anh Cả Lý cũng phân vân không biết chọn từ nào để dịch luôn!).
Bạn đang xem: Inter alia là gì
Hóa ra tư tưởng đề cao việc sử dụng thứ tiếng Anh bình dân, dễ hiểu trong bối cảnh pháp lý không hề chỉ là do sở thích riêng của một vài vị giáo sư luật.
Bắt đầu từ những năm 70 của thế kỷ trước, trong làng luật các nước Tây Âu dùng Anh ngữ đã phát khởi một phong trào Tiếng Anh đơn giản (Plain English movement).
Phong trào này cổ vũ cho việc cải thiện dần, “làm trong sáng” thứ ngôn ngữ pháp lý truyền thống, vốn vừa khó hiểu, lại đậm đặc ngôn ngữ La-tinh và các từ chuyên môn ít người biết.
Hãy viết tiếng Anh pháp lý đơn giản!
Đó là thông điệp của phong trào Plain English.
Thế nhưng, nhiều bạn đọc không chuyên có thể tự hỏi: Xí, thế nào là tiếng Anh pháp lý… phức tạp vậy cà?
Tiếng Anh pháp lý chả phải là luôn luôn phức tạp, và nên phải phức tạp ư? Vì bản thân luật học đã phức tạp rồi mà?
Tiếng Anh pháp lý: đơn giản và phức tạp
Trong tiếng Anh có từ này: “legalese”, được dùng để chỉ “thứ ngôn ngữ được các luật sư dùng trong các tài liệu pháp lý, vốn khó hiểu với người bình thường”.
Legalese chính là đối tượng cần bài trừ đối với phong trào Plain English.
Ở mức cơ bản nhất, có thể xem là legalese bất cứ thứ gì được viết bởi các luật sư mà làm chính những người nói tiếng Anh như bản ngữ thấy khó hiểu, phải tra từ điển.
Phong trào tiếng Anh đơn giản có ảnh hưởng lên luật pháp rất mạnh mẽ – Ảnh: haikudeck.com
Không chỉ luật sư mới phải viết tiếng Anh đơn giản
Phong trào Plain English trong ngôn ngữ pháp lý không chỉ kêu gọi các luật sư tư nhân viết văn trong sáng dễ hiểu cho thân chủ.
Một trong những nhóm người được phong trào này vận động mạnh mẽ nhất là những nhà làm luật trong các cơ quan lập pháp quốc gia.
Tại Anh, chiến dịch vận động Plain English chơi bạo tới mức chấp nhận “thách đấu” tài soạn thảo luật với chính Quốc hội Anh!
Một người vận động cho phong trào Plain English tại Anh là Martin Cutts, tuy không học luật nhưng lại là một biên tập viên tiếng Anh dày dặn kinh nghiệm
Năm 1993, một chuyên viên pháp lý Quốc hội Anh thách ông Cutts soạn lại được một đạo luật đã ban hành bằng thứ tiếng Anh đơn giản bình dân mà không được làm mất đi tí ngữ nghĩa pháp lý nào.
Cutts chọn soạn lại Đạo luật Bất động sản Sở hữu theo Kỳ nghỉ năm 1992 (Timeshare Act 1992) rồi gửi cho ông chuyên viên pháp lý. Ông này phản biện. Cutts soạn lại thêm lần nữa thì ông chuyên gia kia mới OK.
Kết quả cuối cùng là phiên bản đạo luật của Cutts có độ dài trung bình một câu gồm 24 từ (trong khi bản gốc là 36 từ), cả thảy giảm được 1.000 từ.
Xem thêm: Tải ứng Dụng Tải Game, Tổng Hợp ứng Dụng, Game Trên Android
Khác biệt không chỉ ở độ dài.
Theo giáo sư Peter Butt trong cuốn Soạn thảo văn bản pháp lý hiện đại, so sánh hai phiên bản luật chính thức và phiên bản đạo luật của biên tập viên Cutts có thể thấy chắc chắn rằng phiên bản của Cutts dễ hiểu, dễ áp dụng hơn luật chính thức nhiều.
Giáo sư Butt cho rằng đây là một ví dụ cho thấy một số từ ngữ hay cách viết vốn được xem là “ngôn ngữ lập pháp”, “ngôn ngữ nhà nước” thực ra cũng không cần thiết, giống như ba cái legalese với lawyerism của mấy ông bà luật sư thôi.
Thừa thắng xông lên, Cutts cùng nhóm Plain Language Commission của mình tổ chức phối hợp cùng một số chuyên gia về thuế và kế toàn cùng nhau soạn thảo lại vài phần luật thuế của Anh.
Các đóng góp của nhóm ông Cutts sau này tạo ảnh hưởng khiến chính quyền Anh phải tu bổ lại luật thuế cho gọn gàng, dễ hiểu với người đọc bình dân hơn.
Tổng kết lại kinh nghiệm “múa rìu qua mắt thợ” của chính họ, phong trào Plain English pháp lý tại Anh cho rằng các nhà làm luật phải chú tâm làm được các việc sau khi soạn thảo luật:
Quyết định cái gì là thông tin quan trọng (essential information) và bám vào đó;Chọn dùng những từ ngữ mà người ta được học từ nhỏ (words learnt early in life);Chọn một kiểu chữ nhìn rõ ràng, dễ đọc (clear and legible typeface);Dùng câu đơn giản, mỗi câu chỉ có một hoặc hai vế;Tạo được một cảm giác thoải mái nói chung cho người đọc.
Không chỉ tác động lên giới lập pháp, các tài liệu phổ biến tiếng Anh pháp lý đơn giản rất hữu dụng của phong trào Plain English cũng khiến người dân Anh ủng hộ họ hơn, ví dụ như cuốn Cẩm nang từ vựng pháp lý này (khá có ích cho các bạn học tiếng Anh bất kể cấp độ).
Tại Ireland, phong trào giúp cơ quan quốc gia phụ trách dân trí người trưởng thành soạn thảo một cuốn cẩm nang từ vựng pháp lý cho riêng hệ thống luật Ireland.
Phong trào Plain English đồng thời cũng tạo được ảnh hưởng mạnh mẽ tại các nước khác như Úc và Scotland.
Chính phủ Úc đưa việc dùng tiếng Anh pháp lý đơn giản vào thành chính sách chung.
Còn chính phủ Scotland thì vừa đưa vào chính sách, vừa soạn cả cái báo cáo hoành tráng giải thích là họ sẽ soạn thảo luật thế nào cho “gần dân” nhất.
Xem thêm: Decor Là Gì
Thế mới thấy, việc định hình chính sách và luật pháp một đất nước, đâu chỉ cần mấy ông bà luật gia đâu; mấy giáo viên, biên tập viên và chuyên gia ngôn ngữ cũng rất là quan trọng đó nha.
Chuyên mục: Hỏi Đáp
