Giun đũa chó Toxocara là loại giun tròn lây nhiễm cho con người từ chó, mèo và một số loài động vật khác. Phần lớn do lây nhiễm từ chó nên mọi người thường gọi là bệnh sán chó, hay toxcara canis.
Bạn đang xem: Rửa tay trước khi ăn và không ăn rau sống có liên quan gì đến bệnh giun đũa
Thông tinh chung về bệnh giun đũa chó Toxocara
Khái niệm “ấu trùng di chuyển nội tạng” là chỉ sự di chuyển trong cơ thể người của một loại ấu trùng giun sán thường sống trong cơ thể thú nuôi hoặc thú hoang, đặc biệt là chó nhà; trong đó Toxocara canis chiếm đa số, tiếp theo là Toxocara cati ở mèo, Ascaris suum ở heo và Toxocara vitulorum ở trâu bò.
Bệnh giun đũa chó mèo được Beaver, 1952 ghi nhận lần đầu tiên ở trẻ em có hội cứng gan và/hoặc phổi; ấu trùng Toxocara canis được tìm thấy sau khi giải phẫu tử thi, sinh thiết gan hay phổi. Bệnh biểu hiện ở mắt được ghi nhận vào khoảng năm 1950 – ấu trùng được tìm thấy trong mắt của các bệnh nhân bị viêm nội nhãn hay nghi ngờ ung thư võng mô.
Bệnh giun đũa chó mèo hay ấu trùng di chuyển trong nội tạng, gây ra do sự di chuyển giai đoạn ấu trùng của giun đũa chó Toxocara canis ở nhiều cơ quan khác nhau. Những nghiên cứu gần đây với phương pháp xét nghiệm ELISA đã cho biết tỷ lệ nhiễm ký sinh trùng này trong cộng đồng dân cư ở các nước Đông Nam Á trong đó có Việt Nam là gần gần 20%.
Chu kỳ phát triển của bệnh giun đũa chó diễn ra như thế nào?
Quá trình nhiễm bệnh giun đũa chó ở trên người
Người là ký chủ ngẫu nhiên, nhiễm do nuốt trứng có ấu trùng giai đoạn 3 của giun đũa chó , ấu trùng giun đũa chó xâm nhập thành ruột và được chuyên chở theo đường máu đến gan, phổi và những cơ quan khác.
Ở những cơ quan này, ấu trùng lang thang hàng tuần hay hàng tháng hoặc nằm im, thành những vật lạ gây viêm và kích thích tạo u hạt thâm nhiễm bạch cầu ái toan. Rồi gây nên tình trạng mẩn ngứa da dị ứng mạn tính giống như bệnh da liễu.
Ngoài người, những loài vật khác như : nhím, cừu, gà, heo, thỏ, chim, côn trùng và ngay cả giun đất cũng có thể mang ấu trùng của giun Toxocara spp. Tất cả những ký chủ này được gọi là ký chủ ngẫu nhiên, ký sinh trùng không bao giờ phát triển đến giai đoạn trưởng thành. Vì vậy, ở những người bị nhiễm không bao giờ tìm thấy trứng trong phân.
Những ai có thể nhiễm bệnh giun đũa chó?
Ở trẻ em, các hành vi nguy cơ có thể nuốt phải trứng có ấu trùng của Toxocara canis bao gồm : Trẻ nhỏ (tuổi nhà trẻ, mẫu giáo) : Trẻ hay nghịch đất, ăn đất, ngậm liếm đồ chơi, mút tay, 30% trẻ em ở lứa tuổi này thường xuyên đưa tay vào miệng.
Trẻ em tuổi cấp I : Nghịch đất, chơi những trò chơi tiếp xúc với đất như : bắn bi, bán đồ hàng, bồng bế chó mèo.
Trẻ em tuổi cấp II : Không nghịch đất nhiều như hai nhòm trên, nhưng thường hay chơi những trò chơi tiếp xúc với đất như bắn bi, bán đồ hàng, nhảy lò cò, đá banh, bồng bế chó mèo, một số trẻ ở lứa tuổi này hay ăn hàng rong, ăn rau sống, tiếp xúc với chó mèo.
Trẻ xuất thân từ gia đình có tình trạng kinh tế và trình độ học vấn của cha mẹ hay người chăm sóc chính thấp dễ nhiễm hơn những trẻ xuất thân từ gia đình có tình trạng kinh tế và trình độ học vấn của cha mẹ hay người chăm sóc chính khá; trẻ ở nông thôn nhiễm nhiều hơn trẻ ở thành thị
Các nghiên cứu cho thấy do vùng nông thôn nuôi chó mèo thả rong nhiều, đất dễ ô nhiễm phân chó mèo. Tuy nhiên, nếu trẻ ở thành thị nhưng có dịp về quê ở vùng nông thôn thì khả năng nhiễm như trẻ sống ở vùng nông thôn.
Trẻ xuất thân từ gia đình khá giả, thường nuôi chó mèo nhiều, chó mèo được xem là con vật cưng, trẻ thường xuyên bồng bế, ngủ chung với chó mèo.
Ở người lớn, bệnh gặp ở mọi lứa tuổi, nhiều nhất là độ tuổi cao, tỷ lệ bệnh ở nam và nữ gần bằng nhau, bệnh gặp ở những người sống ở nông thôn nhiều hơn ở thành thị, nhiều người có trình độ học vấn thấp, tình trạng kinh tế nghèo, có những hành vi nguy cơ như tiếp xúc đất, vệ sinh cá nhân kém, tiếp xúc thường xuyên với chó mèo, nuôi chó mèo như những con vật cưng, ăn rau sống không rửa kỹ…
Dấu hiệu nào nhận biết bệnh giun đũa chó?
Dấu hiệu mẩn ngứa da ở bệnh nhân nhiễm giun đũa chó
Ở trẻ em bệnh biểu hiện hai hội chứng
Hội chứng chương trình di chuyển nội tạng và hội chứng ấu trùng di chuyển ở mắt.
Chu trình phát triển của Toxocara canis và những biến chứng nguy hiểm
Hội chứng ấu trùng di chuyển nội tạng bao gồm những biểu hiện lâm sàng sau : Trẻ đi khám bệnh vì những biểu hiện:
Thần kinh như : Đau đầu, động kinh, cử động bất thường, rối loạn hành vi, yếu liệt.
Ở da như : ngứa da, dị ứng, nổi mề đay, nổi cục u ở da, sung phù một vùng da. Đôi khi có xuất huyết, các biểu hiện mẩn ngứa giống như bệnh da liễu
Về hô hấp như : ho kéo dài, điều trị theo phác đồ thông thường không thuyên giảm, thường kèm công thức máu có bạch cầu ái toan tăng cao.
Rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy hay đau bụng kéo dài không rõ nguyên nhân, kèm gan lá lách to, công thức máu thường có bạch cầu ái toan tăng cao.
Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân , tất cả các xét nghiệm thông thường đều âm tính, kèm công thức máu có bạch cầu ái toan tăng cao.
Đau khớp, sốt, ói, kèm bạch cầu ái toan tăng cao.
Gầy ốm, xanh xao, mệt mỏi, chán ăn, kém tập trung.
Ở thận: hội chứng thận hư, viêm cầu thận cấp.
Một số trường hợp bệnh biểu hiện ở nhiều cơ quan khác nhau, dễ nhầm lẫn với những bệnh nội khoa khác.
Xem thêm: Business Model Là Gì – Mô Hình Kinh Doanh (Business Model) Là Gì
Thường đa số bệnh nhân có công thức máu có bạch cầu ái toan tăng cao và kéo dài nên nghĩ đến nhiễm KST gây bệnh nội tạng, thường gặp nhất là Toxocara spp.
Hội chứng ấu trùng di chuyển ở mắt
Triệu chứng bệnh nhân than phiền là mờ mắt, khi khám thường gặp là :
Hình ảnh ấu trùng giun đũa chó Toxocara di chuyển đến mắt
Viêm màng bồ đào, bệnh thường biểu hiện trên lâm sàng với 3 hình ảnh : viêm mủ nội nhãn nội sinh, u hạt cực sau vùng hoàng điểm hoặc giữa gai thị – hoàng điểm và u hạt ở võng mạc chu biên. Phải nghĩ đến bệnh ngay ở một trẻ viêm màng bồ đào một mắt, với hình ảnh đáy mắt có ổ tổn thương ở hoàng điểm hoặc ở võng mạc chu biên.
Triệu chứng chính là mờ mắt, không đau, không viêm đỏ, nên khó phát hiện sớm. Chẩn đoán phân biệt đáng ngại nhất trên lâm sàng của bệnh này là u nguyên bào võng mạc, cần xác định sớm nhờ hình ảnh siêu âm và Doppler hoặc CT – Scan để có hướng điều trị thích hợp.
Viêm kết mạc : Kết mạc viêm sung huyết đỏ thường kèm ngứa, thường được bác sĩ nhãn khoa chẩn đoán là viêm kết mạc dị ứng.
Ở người lớn chủ yếu là hội chứng ấu trùng di chuyển nội tạng, bệnh ở mắt rất hiếm.
Các thể lâm sàng ở người lớn được chia theo cơ quan bị tổn thương, bao gồm các thể : Thần kinh – cơ, ngoài ra, tiêu hóa, hô hấp, giả hệ thống*, thể khác**.
Nhiễm giun đũa chó thể giả hệ thống : Bệnh có biểu hiện tổn thương ở nhiều cơ quan, giống bệnh toàn thân.
Nhiễm giun đũa chó thể khác : Bệnh nhân có biểu hiện thiếu máu, xanh xao, mệt, gầy ốm, công thức máu có bạch cầu ái toan tăng cao, huyết thanh chẩn đoán (+) với Toxocara. Trong các thể bệnh, thể thần kinh – cơ chiếm đa số.
Dấu hiệu lâm sàng bệnh giun đũa chó
Thể thần kinh – cơ (theo thứ tự tỷ lệ giảm dần): Nhức đầu, sưng đau cơ, yếu nửa người, liệt, co giật, chóng mặt, động kinh, viêm não – màng não.
Thể ngoài da : Nổi cục u dưới da, nổi mề đay, sưng phù một vùng da.
Thể tiêu hóa : Đau bụng, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa dễ nhầm với viêm đại tràng mạn.
Thể hô hấp : Tràn dịch màng phổi, ho kéo dài.
Trong thể thần kinh – cơ, bạch cầu ái toan trong 1/3 các trường hợp; trong khi các thể không phổ biến, bạch cầu ái toan là một triệu chứng gợi ý để cho y lệnh huyết thanh chẩn đoán KST nội tạng trong đó có huyết thanh chẩn đoán Toxocara.
Ấu trùng giun đũa chó di chuyển đến não
Chẩn đoán bệnh giun đũa chó
Dựa vào lâm sàng : nghi ngờ cho làm công thức máu, công thức bạch cầu, chú ý bạch cầu ái toan, tốc độ lắng máu, CRP.
Xét nghiệm đặc thù Để loại trừ hoặc hỗ trợ cho chẩn đoán nếu có điều kiện.
Huyết thanh chẩn đoán Toxocara spp. Lấy 1-2 ml máu. Sử dụng kỹ thuật ELISA với kháng nguyên ES (ngoại tiết-phân tiết) từ ấu trùng giai đoạn 2 của Toxocara canis. Kết quả dương tính khi hiệu giá kháng thể từ 1/800 trở lên, thường dương tính ở các hiệu giá 1/800, 1/1.600, 1/3.200.
Điều trị bệnh giun đũa chó
Bệnh giun đũa chó nên được khám và trị bệnh tại phòng khám chuyên khoa, nơi có đủ trang thiết bị, có bác sĩ chuyên khoa cũng như có thuốc chuyên khoa đầy đủ, giúp bệnh nhân trị triệt để bệnh giun đũa chó trong thời gian sớm nhất
Các phác đồ điều trị bệnh Toxocara spp ở trẻ em. Liều ở người lớn được đề nghị đối với thuốc diệt ký sinh trùng thông dụng là 800 mg/ngày chia 2 lần. thời gian điều trị thay đổi tùy theo thể lâm sàng và đáp ứng thuốc của từng cá thể, tương tự như ở trẻ em.
Kết hợp thuốc kháng viêm và điều trị triệu chứng khi cần thiết, tái khám xét nghiệm lại sau 2 đến 3 tháng
Phương pháp dự phòng bệnh giun đũa chó
Dự phòng bệnh giun đũa chó đối với trẻ em : Không cho trẻ nghịch đất, ăn đất, mút tay. Nếu không thể, chỉ nên cho trẻ chơi ở những nơi không có chó mèo lui tới. Giáo dục vệ sinh cá nhân cho trẻ, rửa tay trước khi ăn.
Dự phòng bệnh giun đũa chó đối với gười lớn
Sau khi tiếp xúc đất nên rửa tay thật kỹ.
Rửa rau hay trái cây thật kỹ trước khi ăn.
Xem thêm: Tờ Trình Là Gì – Các Mẫu Tờ Trình Thường Dùng Và Hướng Dẫn 2021
Không nên ăn sống hay tái các món lòng heo, gà, thỏ, cừu…
Liên hệ khám bệnh giun sán tại Phòng khám Chuyên khoa Ký sinh trùng 76 Trần Tuấn Khải, phường 5, quận 5, TP. HCM. Thời gian mở của từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều, hoạt động từ thứ 2 đến thứ 7, nghỉ ngày CN. Phòng khám do các bác sĩ Chuyên khoa Ký sinh trùng giàu kinh nghiệm trực tiếp khám và điều trị bệnh giún, đảm bảo mọi quyền lợi cho người bệnh./.
Chuyên mục: Sức Khỏe
